Giao dịch ngang hàng (P2P)

P2P (Peer-to-Peer) trong lĩnh vực tiền mã hóa là mô hình giao dịch cho phép người dùng trao đổi trực tiếp các tài sản số với nhau, không có sàn giao dịch tập trung quản lý chuyển giao tiền hoặc tài sản. Hình thức giao dịch này giúp người mua và người bán thương lượng trực tiếp về giá, phương thức thanh toán và điều kiện giao dịch, thể hiện đầy đủ nguyên lý phi tập trung của công nghệ blockchain. Tại các sàn giao dịch tiền mã hóa, sàn giao dịch P2P chủ yếu cung cấp dịch vụ kết nối, nhưng dòng tiền giao dịch diễn ra trực tiếp giữa người dùng, khác biệt cơ bản so với sàn giao dịch tập trung (CEX) vốn kiểm soát giao dịch.

Giao dịch P2P nổi bật với cơ chế ngang hàng trực tiếp. Theo mô hình này, sàn giao dịch chỉ hỗ trợ đăng tải thông tin, đánh giá tín dụng và xử lý tranh chấp, không kiểm soát tài sản tiền mã hóa của người dùng. Người dùng có thể chọn phương thức thanh toán bằng tiền pháp định phù hợp, ví dụ chuyển khoản ngân hàng, Alipay, WeChat Pay, v.v. Sự linh hoạt này khiến P2P trở thành lựa chọn phổ biến cho nhiều người mới tham gia thị trường tiền mã hóa. Tuy nhiên, hình thức này cũng phát sinh rủi ro đối tác, điển hình như việc bên bán từ chối bàn giao tài sản sau khi nhận thanh toán. Một số nền tảng giảm thiểu rủi ro bằng cách áp dụng cơ chế ký quỹ, giữ tài sản của bên bán đến khi giao dịch hoàn tất.

Giao dịch P2P có ảnh hưởng lớn đến thị trường tiền mã hóa. Trước hết, nó mở ra phương thức vượt qua rào cản từ các tổ chức tài chính truyền thống, giúp người dùng toàn cầu tiếp cận tài sản số một cách tự do hơn. Tiếp theo, ở các khu vực bị kiểm soát nghiêm ngặt, P2P trở thành kênh chính để giao dịch tiền mã hóa, hình thành hệ sinh thái thị trường riêng. Ngoài ra, giao dịch P2P phản ánh thực chất mối quan hệ cung cầu, giá cả thường biến động không đồng nhất với các sàn lớn toàn cầu, xuất hiện hiện tượng “chênh lệch giá”, tạo cơ hội cho các nhà giao dịch tận dụng biến động.

Mô hình P2P cũng đối mặt với nhiều rủi ro và thách thức. Về mặt pháp lý, nhiều quốc gia kiểm soát nghiêm ngặt giao dịch số tiền lớn giữa cá nhân, gây áp lực tuân thủ cho mô hình P2P. Về bảo mật, nguy cơ gian lận khá cao, phổ biến như giả mạo bằng chứng chuyển tiền hoặc hủy giao dịch sau khi đã chuyển khoản. Xét về trải nghiệm, giao dịch P2P thường kéo dài thời gian hoàn thành. Thanh khoản thấp hơn so với sàn giao dịch tập trung. Dễ xảy ra trượt giá, đặc biệt khi thị trường biến động mạnh. Ngoài ra, bảo vệ thông tin cá nhân cũng là vấn đề quan trọng khi các bên phải cung cấp thông tin thanh toán cá nhân.

Mô hình giao dịch P2P phản ánh đúng tinh thần ban đầu của blockchain: xây dựng hệ thống chuyển giao giá trị trực tiếp, không cần trung gian tin cậy. Dù có những rủi ro và bất tiện, hình thức này vẫn mang lại lựa chọn tự do trao đổi tài sản cho người dùng toàn cầu. Điều này đặc biệt ý nghĩa ở các khu vực hạn chế dịch vụ tài chính truyền thống. Khi khung pháp lý ngày càng minh bạch và công nghệ phát triển, các nền tảng P2P sẽ chủ động nâng cấp cơ chế giao dịch, đảm bảo an toàn và tiện lợi, thúc đẩy sự phổ biến và ứng dụng tiền mã hóa.